Bożonarodzeniowa egzotyka, czyli choinki i kolędy w tropikalnej aurze

22.12.2016

Święta Bożego Narodzenia to niezwykły okres dla wierzących na całym świecie. Niezależnie od tego, gdzie chrześcijanie obchodzą uroczystość Narodzenia Pańskiego, zawsze celebrują ten wyjątkowy czas w gronie najbliższych. Choć świąteczne chwile cechuje podniosła i serdeczna atmosfera, to w zależności o szerokości geograficznej, zwłaszcza w kontekście stref klimatycznych, mieszkańcy różnych części naszego globu spędzają Boże Narodzenie w miejscach, gdzie zamiast śniegu i mrozu, tak charakterystycznych dla polskiej aury, są temperatury przekraczające 30 stopni Celsjusza oraz praktycznie bezchmurne niebo, sporadycznie przysłonięte niegroźnymi obłokami bądź burzowymi cumulonimbusami.

         Jednym z takich miejsc jest Australia, najmniejszy pod względem wielkości kontynent, nazywany przez niektórych podróżników krainą kangurów i pająków. Wraz z początkiem grudnia na Antypodach zaczyna się lato, trwające do końca lutego, a temperatura wówczas praktycznie nie spada poniżej 30 - 32 stopni, z rzadka też pojawiają się opady deszczu (np. w Sydney statystycznie mamy 236 słonecznych dni rocznie). A skoro upał i słońce, więc mieszkańcy australijskich miast spędzają 25 grudnia na plażach bądź w przydomowych ogródkach, grillując. W bożonarodzeniowym menu nie brakuje owoców morza, pieczonego indyka czy bakaliowych ciasteczek, a do ulubionych świątecznych rozrywek Australijczyków należy gra w krykieta, dzięki której można spalić nadmiar kalorii. W czasie Świąt nie brakuje także prezentów, które wkłada się do ogromnej wełnianej skarpety, a tę umieszcza się pod choinką. Warto też wspomnieć, że w Australii, podobnie jak w Polsce, istnieje zwyczaj wysyłania bliskim osobom kartek świątecznych, prezentowanych potem pod bożonarodzeniowym drzewkiem.

         Podobnie jak na Antypodach, również w krajach Ameryki Środkowej i Południowej pogoda nie przypomina aury, charakterystycznej dla strefy klimatu umiarkowanego. Kiedy w Polsce występują przymrozki i opady śniegu, w Meksyku, Wenezueli czy Argentynie pogoda przywołuje na myśl polskie lato. Co ciekawe, słoneczne i gorące dni w jakiś sposób determinują latynoskie zwyczaje bożonarodzeniowe, które bardziej przypominają huczną zabawę niż poważną celebrację świąt Narodzenia Pańskiego. Argentyńczycy zasiadają do wieczerzy nie tylko z rodziną, ale zapraszają także znajomych i sąsiadów, by przy stole toczyć ożywione rozmowy i żartować. Danie główne stanowi pieczony prosiak, natomiast dopiero po północy można spożywać słodycze. Nadmiar kalorii mieszkańcy Argentyny zwykle spalają podczas tańców do białego rana. Wenezuelczycy od początku grudnia celebrują tzw. Święto Pasterzy/ Fiesta de los Pastores (pierwsze trzy soboty miesiąca), symbolizujące otrzymanie przez pasterzy informacji o narodzinach Chrystusa. Mieszkańcy miast, miasteczek i wsi przebierają się za pastuszków (dodatkowo ustrojeni w kolorowe wstążki i kwiaty), po czym odtwarzają moment, kiedy ich biblijne pierwowzory szukały i odnalazły maleńkiego Jezusa. By okazać radość, spowodowaną tym wyjątkowym wydarzeniem, wykonują nad żłóbkiem (od zmierzchu do rana) dość skomplikowane, a jednocześnie oryginalne układy taneczne. Bezpośrednio przed 25 grudnia Wenezuelczycy mają też w zwyczaju wystawianie przed swoimi domami misternie zbudowanych szopek. Niektórzy z nich zamieniają swoje domostwa (np. w miejscowości Canoabo) w wielkie szopki, często bardzo wymyślne, aby w ten sposób wzbudzić zazdrość swoich sąsiadów. Wigilię oraz Boże Narodzenie spędza się z bliskimi na przyjęciach, tańcząc i dobrze się bawiąc. Interesującą tradycję stanowi też Święto Niewiniątek, w czasie którego wspomina się niewinnie pomordowane dzieci z rozkazu biblijnego Heroda. W miastach mają miejsce wówczas taneczne parady, gdzie uczestnicy ubrani w bajecznie kolorowe kostiumy świętują razem z dziećmi, błogosławiąc je. W Meksyku święta Bożego Narodzenia rozpoczynają się już 16 grudnia od trwających 9 dni tzw. posadas, czyli ulicznych spektakli przedstawiających historię Józefa i Maryi. 23 grudnia celebruje się Noche de los Rábanos (noc rzodkiewek). Na wszystkich ulicach rozstawiane są stragany, na których można podziwiać ręcznie rzeźbione okazy wielkich rzodkwi. Ludowi artyści jako motywy przewodnie swoich dzieł wybierają przeważnie sceny religijne, ale coraz częściej pojawiają się również świeckie motywy świąteczne, np. bałwanki. 24 grudnia, po wieczerzy wigilijnej, wierni tłumnie gromadzą się w kościołach na pasterce, zaś po jej zakończeniu organizuje się tzw. piñatę, czyli świąteczne przyjęcie, zwieńczone pokazem sztucznych ogni. Co ciekawe, dopiero od niedawna w Meksyku pojawiają się tak dobrze znane w naszej kulturze barwnie przystrojone choinki. Zwyczaj ten został przejęty ze Stanów Zjednoczonych, a Meksykanie importują bożonarodzeniowe drzewka aż z Kanady.

         W Afryce święta Narodzenia Pańskiego kojarzą się przede wszystkim z bardzo wysokimi temperaturami, bezchmurnym niebem oraz mnóstwem kwitnących kwiatów, szczególnie w Republice Południowej Afryki. Jedną ze świątecznych tradycji powszechnie znanych w RPA jest kolędowanie. W całym kraju odbywają się tzw. Carols by Candlelight (kolędy przy świecach), czyli koncerty kolędowe, w których uczestniczą tłumy słuchaczy. Warto przy tym zaznaczyć, iż zwyczaj ten dotarł do RPA z Australii, gdzie w wigilijny wieczór mieszkańcy gromadzą się całymi rodzinami w parkach bądź na ulicach i wspólnie śpiewają kolędy, otoczeni przez wszechobecny blask świec. Tradycja ta liczy sobie blisko 80 lat i została zapoczątkowana na Antypodach w 1937 roku przez dziennikarza radiowego Normana Banksa. Nie można też nie wspomnieć o tym, że w RPA domy dekoruje się sosnowymi gałęziami, które stanowią świetne uzupełnienie pięknie przystrojonej choinki, stojącej w kącie salonu. W bożonarodzeniowym menu królują indyk i pieczeń wołowa, nierzadko pojawiają się też żółty ryż z rodzynkami, babeczki mince pie czy pudding śliwkowy. Warto również podkreślić fakt, iż mieszkańcy Republiki Południowej Afryki, podobnie jak Polacy, 26 grudnia nie idą do pracy. To ustawowo wolny dzień, zwany w RPA Boxing Day, czyli dzień, kiedy czas w pełni należy poświęcić na relaks po wcześniejszych intensywnych przygotowaniach do Świąt. Wiele osób spędza Boxing Day na spacerach po mieście lub nad oceanem.

         Święta Bożego Narodzenia to wyjątkowy czas w życiu każdego człowieka, niezależnie od kraju, w jakim mieszka czy języka, jakim posługuje się na co dzień. Dekorując choinkę, składając sobie nawzajem życzenia czy celebrując wspólny posiłek przy świątecznie zastawionym stole mamy świadomość wyjątkowości chwil i atmosfery, dzielonych z najbliższymi, nie bacząc na to, czy mówimy o Australii, Meksyku czy Republice Południowej Afryki. Celebracja świąt Narodzenia Pańskiego nie zna granic, tak jak granic nie zna miłość Bożej Dzieciny, jaką obdarzyła cały świat.

         Życzę wszystkim Czytelnikom, by tegoroczne święta Bożego Narodzenia upłynęły Państwu w ciepłej, rodzinnej atmosferze, wypełnionej radością, nadzieją i miłością, a maleńki Jezus niechaj Was obdarzy wieloma łaskami, sprawiając, by Nowy Rok 2017 przyniósł jedynie dobre chwile.

Dr Magdalena Dupel